Thursday, September 22, 2022

PARIBASAN, SANEPA, ISBAT

1.        PARIBASAN
Yaiku unen-unen kang ajeg panganggone, mawa teges entar, ora ngemu surasa pepindhan.

Tuladha paribasan :

a.    Anak catur mungkur (ora gelem ngrungokake rrasaning liyan kang ora prayoga)

b.    Keplok ora tombok (melu seneng-seneng, nanging ora melu ngetokake wragad)

c.    Durung pecus keselak besus (durung pinter nanging nduweni kepenginan kang neka-neka)

 

2.        SANEPA

Yaiku tetembungan kang saemper pepindhan, ngemu surasa mbangetake lan ateges kosok balene karo tetembungan.

Tuladha:

-          Eseme pait madu (eseme manis banget)

-          Tatune arang kranjang (tatune rengkep banget)

-          Utange arang wulu kucing (utange akeh banget)

 

3.        ISBAT

Isbat yaiku unen-unen kang ajeg panganggonelan mawa surasa tartamtu. Isbat awujud racikaning tembunh kang ndhapuk ukara, ngemu teges entar lan ngemu’pasemon’. Tembung ‘isbat’ tegese ‘ketetapn’. Isbat saemper paribasan, tegese luereg marang flsafat lan pasemon. Lumrahe dianggo istilah, kosep, utawa, kredho ing ngelmu tasawuf, makripat, filsafat kejawen, utawa idheologi ‘sangkan paran’.

Tuladha : :

-          Golek banyu apepikulan warih

-          Nggoleki galihing kangkung

-          Nggoleki susuhing angina

-          Ngupadi banyu suci perwitasari

Lsp.

Tuesday, September 20, 2022

CANGKRIMAN, KERATA BASA, BALI SWARA, DASA NAMA

  1.      CANGKRIMAN

Yaiku unen-unen kang kudu dibatang utawa dibedhek maksude. Cangkriman uga diarani bedhekan utawa batangan. Cangkriman kaperang dadi 4 jinis:

a.    Cangkriman wancahan (singkatan)

Tuladha:

-       Pakboletus → tapak kebo lelene satus

-       Burnaskopen → bubur panas kokopen

-       Pindhang kutut → sapine mblandhang lukune katut

-       Lingciktu, tulinglingyu → maling mancik watu, watune nggoling malinge mlayu

-       Gowang pelot → jagone ning lawang, cempene mencolot

 

b.    Cangkriman pepindhan (perumpamaan)

-       Pitik walik saba kebon → nanas

-       Pitik walik saba meja → sulak

-       Sega sakepel dirubung tinggi → salak

-       Simboke dielus-elus, anake diidak-idak → andha

-       Anake nangis, simboke jait, bapake udud → sepur

 

c.    Cangkriman plesedan

-       Bakul klapa dikepruki → klapane sing dikepruki

-       Mayit dilumpati kucing urip → kucinge sing urip

-       Wong meteng ngetokne wedhus → ngetokne wedhus saka kandhang

-       Gajah ngidak endhog ora pecah → gajahe sing ora pecah

 

d.   Cangkriman sinawung ing tembang

Bapak pocung amung sirah lawan gembung

Padha dikunjara

Mati sajroning ngaurip

Prapteng wisma si pocung dadi dahana

(batangane = penthol korek)

 

2.      KERETA BASA

Uga diarani jarwa dhosok, yaiku negesi tembung kanthi ngudhari wancahan wandane (suku kata)

Tuladha :

a.     Kerikil → keri ing sikil

b.    Katok → diangkat sitok-sitok

c.     Kodhok → teko-teko ndhodhok

d.    Sirah → isine rah (getih)

e.     Rodha → loro kudu padha

f.     Kuping → kaku tur njepiping

g.    Guru → digugu lan ditiru

h.    Saru → kasar tur kliru

 

3.      BALI SWARA

Yaiku ukara kang anggone negesi kanthi diwalik. Tembung baliswara lumrahe dienggo ana ing tembung kang nduweni karep supaya bisa njumbuhake guru lagune.

Tuladha :

a.     Anoman malumpat sampun → Anoman sampun mlumpat

b.    Raja putri → putri raja

c.     Surya putra → Surya putra

 

4.      DASA NAMA

Yaiku tembung-tembung kang duweni teges padha

Tuladha:

a.    Anak → sunu, suta, atmaja, tanaya, yoga, putra, siwi

b.    Ibu → biyung, sombok, rena

c.    Angin → bayu, maruta, indra

d.   Geni → agni, api, dahana

e.    Gunung → giri, arga, ancala, wukir, ardi

 

PARIBASAN, SANEPA, ISBAT

1.         PARIBASAN Yaiku unen-unen kang ajeg panganggone, mawa teges entar, ora ngemu surasa pepindhan. Tuladha paribasan : a.     Anak c...