1. CANGKRIMAN
Yaiku
unen-unen kang kudu dibatang utawa dibedhek maksude. Cangkriman uga diarani
bedhekan utawa batangan. Cangkriman kaperang dadi 4 jinis:
a. Cangkriman
wancahan (singkatan)
Tuladha:
- Pakboletus
→ tapak kebo lelene satus
- Burnaskopen
→ bubur panas kokopen
- Pindhang
kutut → sapine mblandhang lukune katut
- Lingciktu,
tulinglingyu → maling mancik watu, watune
nggoling malinge mlayu
- Gowang
pelot → jagone ning lawang, cempene
mencolot
b. Cangkriman
pepindhan (perumpamaan)
- Pitik
walik saba kebon → nanas
- Pitik
walik saba meja → sulak
- Sega
sakepel dirubung tinggi → salak
- Simboke
dielus-elus, anake diidak-idak → andha
- Anake
nangis, simboke jait, bapake udud → sepur
c. Cangkriman
plesedan
- Bakul
klapa dikepruki → klapane sing dikepruki
- Mayit
dilumpati kucing urip → kucinge sing urip
- Wong
meteng ngetokne wedhus → ngetokne wedhus
saka kandhang
- Gajah
ngidak endhog ora pecah → gajahe sing ora
pecah
d. Cangkriman
sinawung ing tembang
Bapak pocung
amung sirah lawan gembung
Padha
dikunjara
Mati
sajroning ngaurip
Prapteng
wisma si pocung dadi dahana
(batangane = penthol korek)
2.
KERETA BASA
Uga diarani
jarwa dhosok, yaiku negesi tembung kanthi ngudhari wancahan wandane (suku kata)
Tuladha :
a. Kerikil
→ keri ing sikil
b. Katok
→ diangkat sitok-sitok
c. Kodhok
→ teko-teko ndhodhok
d. Sirah
→ isine rah (getih)
e. Rodha
→ loro kudu padha
f. Kuping
→ kaku tur njepiping
g. Guru
→ digugu lan ditiru
h. Saru
→ kasar tur kliru
3.
BALI SWARA
Yaiku ukara
kang anggone negesi kanthi diwalik. Tembung baliswara lumrahe dienggo ana ing
tembung kang nduweni karep supaya bisa njumbuhake guru lagune.
Tuladha :
a. Anoman
malumpat sampun → Anoman sampun mlumpat
b. Raja
putri → putri raja
c. Surya
putra → Surya putra
4.
DASA NAMA
Yaiku
tembung-tembung kang duweni teges padha
Tuladha:
a. Anak
→ sunu, suta, atmaja, tanaya, yoga,
putra, siwi
b. Ibu
→ biyung, sombok, rena
c. Angin
→ bayu, maruta, indra
d. Geni
→ agni, api, dahana
e. Gunung
→ giri, arga, ancala, wukir, ardi
No comments:
Post a Comment