Tuesday, September 20, 2022

CANGKRIMAN, KERATA BASA, BALI SWARA, DASA NAMA

  1.      CANGKRIMAN

Yaiku unen-unen kang kudu dibatang utawa dibedhek maksude. Cangkriman uga diarani bedhekan utawa batangan. Cangkriman kaperang dadi 4 jinis:

a.    Cangkriman wancahan (singkatan)

Tuladha:

-       Pakboletus → tapak kebo lelene satus

-       Burnaskopen → bubur panas kokopen

-       Pindhang kutut → sapine mblandhang lukune katut

-       Lingciktu, tulinglingyu → maling mancik watu, watune nggoling malinge mlayu

-       Gowang pelot → jagone ning lawang, cempene mencolot

 

b.    Cangkriman pepindhan (perumpamaan)

-       Pitik walik saba kebon → nanas

-       Pitik walik saba meja → sulak

-       Sega sakepel dirubung tinggi → salak

-       Simboke dielus-elus, anake diidak-idak → andha

-       Anake nangis, simboke jait, bapake udud → sepur

 

c.    Cangkriman plesedan

-       Bakul klapa dikepruki → klapane sing dikepruki

-       Mayit dilumpati kucing urip → kucinge sing urip

-       Wong meteng ngetokne wedhus → ngetokne wedhus saka kandhang

-       Gajah ngidak endhog ora pecah → gajahe sing ora pecah

 

d.   Cangkriman sinawung ing tembang

Bapak pocung amung sirah lawan gembung

Padha dikunjara

Mati sajroning ngaurip

Prapteng wisma si pocung dadi dahana

(batangane = penthol korek)

 

2.      KERETA BASA

Uga diarani jarwa dhosok, yaiku negesi tembung kanthi ngudhari wancahan wandane (suku kata)

Tuladha :

a.     Kerikil → keri ing sikil

b.    Katok → diangkat sitok-sitok

c.     Kodhok → teko-teko ndhodhok

d.    Sirah → isine rah (getih)

e.     Rodha → loro kudu padha

f.     Kuping → kaku tur njepiping

g.    Guru → digugu lan ditiru

h.    Saru → kasar tur kliru

 

3.      BALI SWARA

Yaiku ukara kang anggone negesi kanthi diwalik. Tembung baliswara lumrahe dienggo ana ing tembung kang nduweni karep supaya bisa njumbuhake guru lagune.

Tuladha :

a.     Anoman malumpat sampun → Anoman sampun mlumpat

b.    Raja putri → putri raja

c.     Surya putra → Surya putra

 

4.      DASA NAMA

Yaiku tembung-tembung kang duweni teges padha

Tuladha:

a.    Anak → sunu, suta, atmaja, tanaya, yoga, putra, siwi

b.    Ibu → biyung, sombok, rena

c.    Angin → bayu, maruta, indra

d.   Geni → agni, api, dahana

e.    Gunung → giri, arga, ancala, wukir, ardi

 

No comments:

Post a Comment

PARIBASAN, SANEPA, ISBAT

1.         PARIBASAN Yaiku unen-unen kang ajeg panganggone, mawa teges entar, ora ngemu surasa pepindhan. Tuladha paribasan : a.     Anak c...