GAMELAN JAWA

Gamelan jawa iku salah jinis corak gamelan sing urip nang Jawa Tengah uga Yogyakarta lan sebageyan Jawa Wetan. Musik gamelan Jawa iki beda karo musik gamelan saka daerah liya. Musik gamelan Jawa lumrahe nduwe nada luwih lembut lan luwih alon. Beda karo musik gamelan Bali sing nduwe nada luwih cepet, uga gamelan Sundha sing rasa musike nglaras banget lan didhominasi swara suling.

Gamelan Jawa iku nduwe gatra-gatra pentatonis lan nduweni 2 laras, yaiku laras slendro lan laras pelog.

1.      Laras slendro

Laras slendro nduweni urutan gatra-gatra 1 2 3 5 6 (ji ro lu ma nem). Ing Jawa, ana telung pathet. Pathet iku kaperang dadi pathet nem, pathet sanga, lan pathet manyura. Urutan iki umume kanggo pagelaran wayang.

2.      Laras pelog

Laras pelog nduweni gatra-gatra 1 2 3 4 5 6 7 (ji ro lu pat ma nem pi). Ing Jawa, ana telung pathet. Pathet iku kaperang dadi pahtet nem, pathet lima, lan pathet barang.

Piranti gamelan Jawa bisa dikelompokake dadi 4 bageyan yaiku gongan, balungan, panerusan, lan kendhang. Masing-masing 4 kelompok iku nduweni fungsi dhewe-dhewe kanggo nggawe swara sing harmonis.

1.      Gongan

·         Gong, kempyang, kethuk, kempul lan kenong menika kalebu gongan. 

·         Fungsi: kanggo nutup lagu

2.      Balungan

·    Balungan iku rangkeyan melodi ing gamelan. Dadi ing jinis musik gamelan iki inti melodine ana ing rangkeyan swara balungan iki. 

·    Sing kalebu balungan yaiku saron panerus, saron barung, demung lan slenthem.

·   Jenising saron: Sing paling cilik ukurane dijenengi peking, sing tengah-tengah saron barung, sing paling gedhe demung.

·   Ana 2 jinis saron demung yaiku pelog demung lan slendro demung. 2 jinis piranti panerus iki ndhuwe laras beda-beda.

·   Wilah saron demung iki paling gedhe ing kelompok saron ukurane kira-kira 35,5 cm dawa lan ambane 9 cm. Saron demung ndhuwe swara paling rendah ing kelompok saron.

   

3.      Panerusan

·      Panerusan yaiku bonang, gender, gambang, siter lan rebab. 

·      Bonang barung yaiku sawijinie bageyan perangkat Gamelan Jawa kang duweni bentuk penu mula diarani bentuk pencon. Laras slendro wilahe ana 12 cacahe, menawa laras pelog wilahe ana 14 cacahe. Bonang barung manggone ing rancakan saka kayu kang bentuke kaya amben. Pencon kuwi mau ditata ing rancakan ditumpangake ing tali kang diarani pulur. Bonang barung ditabuh nganggo kayu cacahe 2, kayu kuwi mau sing bageyan ndhuwur diblebet nganggo kain lan pulur.

·      Cara nabuh bonang kuwi ana akeh pola tabuhane, yaiku pola tabuhan gembyang, mipil, imbal, sekaran, klenangan, lan liya-liyane.

·    Bonang barung kuwi gunane kanggo mbukani gendhing. Sakliyane kuwi, bonang barung uga bisa kanggo nuntun alur gendhing. Khusus ing pola mipil, bonang barung kuwi bisa kanggo nuntun Instrumen liyane. Bonang Barung ora bisa dadi lagu penuntun, nanging kolaborasi karo bonang penerus gawe pola lagu lan ing aksen-aksen penting bonang gawe sekaran kang biasane ana ing akhir kalimat lagu.

4.      Kendhang

·      Kendhang iku salah sijining piranti gamelan Jawa sing ditabuh nganggo kombinasi antara tlapakan karo driji, dadi ora nganggo tabuh.

·      Ing musik modhern, piranti iki digolongake piranti perkusi.

·      Kendhang diselehake ing wadhah panyangga saka kayu sing wujude memper huruf Y.

·      Kendhang ing musik gamelan fungsine kanggo mimpin lan ngarahke musik.

·      Kendhang nduweni jenis lan ukuran kang warna-warna. Ukurane kendhang antarane 20 – 45 cm.

·      Kendhang bentuke kaya drum lan dimainake kanthi cara ditabuh. 

Gamelan Jawa nduwe aturan-aturan sing wis pakem antarane:

1.      katata saka pirang-pirang rambahan lan pathet utawa jero cetheking swara,

2.      aturan sampak utawa cepet-rendhete laku sing wis pakem,

3.      batesan-batesan gongan lan melodine wis diatur ing bageyan-bageyan sing saben-saben ketata 4 gatra. 

Pandangan urip wong Jawa kang digambarake ing sajrone musik gamelan yaiku kaselarasan kauripan jasmani lan rohani, kaselarasan sajrone omongan lan tumindak saengga mujudake toleransi ing sasama. Wujud nyata ing musik gamelan Jawa yaiku tarikan tali rebab kang sedengan, paduan seimbang swara kenong, srin, kendhang lan gambang lan swara gong kanggo nutup irama. Gamelan Jawa biasane dianggo ngiringi pagelaran wayang lan tari-tari. Saliyane musik, gamelan Jawa uga ana swara sindhen kang nembangake lancaran, ladrang, lan gendhing-gendhing Jawa.

         

PAMOR KERIS

Jenis Pamor Keris Nusantara

Pamor keris yaiku sawijining motif kang ana ing keris. Pamor ana amarga kreativitas empu utawa ana amarga ora disengaja (tiban). Akeh para empu lan kolektor keris pamor ing keris nduweni tuah khasiat kang beda-beda. Ana kang nduweni manfaat lan ana kang ngandhut kutukan (tuah). Ing nusantara ana kurang lewih 150 jenis pamor keris kang cinathet, antarane ing ngisor iki:

Jung Isi Dunya

Jung Isi Dunya yaiku salah sawijining pamor kang kalebu pamor mlumah. Pamor iki bisa mapan ing ngendi wae. Bisa ana ing sor-soran (ngisor), tengah, utawa pucuk. Wujud gambare arupa pirang-pirang bunderan cilik lan lapis-lapis, dikelilingi bunderan gedhe

Kadang-kadang pamor Jung lsi Dunya kaselip ing antara pamor Wos Wutah utawa Ngulit Semangka, nanging kadhang kala pamor iki ngadeg dhewe. Tuah pamor iki yaiku kanggo ngrewangi nggolek kasugihan lan rejeki. JUNG ISI DUNYA utawa JUNJUNG    DARAJAD salah sawijining motif pamor kang mbiyen namung kawentar ing Madura lan Jawa Timur. Wujud pamor iki sajatine arupa gabungan saka rong werna pamor. Ing bonggol keris, yaiku ing sor-soran ana pamor Ujung Gunung, nanging namung sepucuk.

Kalacakra

Yaiku salah sawijining pamaor kang wujude arupa garis silang kaya huruf X, kang ing tengahe ana bunderan kang mirip pusaran pamor Sumur Bandung. Pucuking garis silang sisih ndhuwur tekan wates wilahan. Pamor kang nduweni aran Rajah iki tansah manggon ing bageyan sor-soran keris utawa tombak. Kalacaraka knggo kang percaya, nduweni manfaat kanggo penangkal gunaguna. Pamor iki kagolong pamor rekan, kang ora saben wong bakal ngrasa cocok menawa nduweni

Dwi Warna

Dwiwarna ing dunya perkerisan ing Pulau Jawa yaiku istilah kanggo nunjuk keris kang ing sisih wilahe nduweni rong macem motif pamor kang sejen, antarane, ing bonggol keris ana pamor Wos Wutah, menawa ing pucuke pamor Adeg. Kalorone diwatesi wesi keris tanpa pamor watara 5 mm tekan 25 mm. Nanging, yen kalorone nyambung, wates pamor iku kudu kontras

Dadung Muntir

Dadung Muntir kadang-kadang diarani Dadung Kepuntir utawa Dadung Keplintir yaiku salah sawijining motif pamor kang wujud gambare meh mirip pamor Sada Saler utawa Adeg Siji. Bedane, garis pamor kang ana ing sadawane wilahan ora awujud garis biasa, nanging awujud lukisan pamor kang mirip gambar rerocening tambang/ tambang kang diplintir. Kanggo kang percaya, pamor Dadung Muntir iki bisa nambahi kawibawan, tekad, lan kateguhan ati wong kang nduweni.

Ceblokan

PAMOR CEBLOKAN utawa pamor titipan, yaiku sawijining pamor kang nyelip ing antara pamor liya. Istilah pamor ceblokan akeh dinggo ing Surakarta lan sekitare, menawa istilah pamor titipan umume dinggo ing daerah yogyakarta

 Buntel Mayit

Buntel Mayit utawa Mbuntel Mayit yaiku sawijining wujud motif pamor kang mirip ubedan kain kang mbungkus kabeh awak wilahan keris, tombak, mata panah utawa pedang. Pamor iki kagolong pamor rekan, yaiku kang gambarane dirancang dening sang empu. Pamor Buntel Mayit yaiku pamor puntiran, yaiku perpaduan saka pamor mlumah lan pamor miring, amarga saton keris iku diplintir dhisik sadurunge dibentuk kodokan keris. Akeh kang nduweni anggepan, menawa pamor Buntel Mayit nduweni tuah kang kurang apik, sering nggawa sial kanggo kang nduweni. Nanging sebageyan wong nganggep menawa pamor iki mujudake wong kang nduweni yaiku wong kang kuwat, nggampangake rejeki. Akeh wong kang nganggep jenis pamor iki kagolong pamilih, amarga ora sembarang wong bakal cocok menawa nduweni.